Jako fizjoterapeuta pracujący w przedszkolu bardzo często dostaję od rodziców pytanie: „Jakie buty powinno nosić moje dziecko?”. Skłoniło mnie to do omówienia tego tematu w niniejszym tekście, aby wspomóc Państwa w wyborze i dopasowaniu butów dla swoich pociech. Celem artykułu jest zapoznanie Państwa z metodyką doboru obuwia oraz moimi przemyśleniami dotyczącymi tego tematu.
Dobór rozmiaru butów dotyczy każdego przedziału wiekowego z wyjątkiem pierwszych miesięcy życia malucha.
Podczas takich aktywności jak czworakowanie, dotykanie podłoża jest niezastąpionym doświadczeniem sensorycznym, dzięki któremu dziecko poznaje różne rodzaje faktur. Również w trakcie nauki chodzenia zalecane jest nieużywanie obuwia. Stopa dziecka powinna być nieskrępowana i pracować pełni swobodnie w każdej płaszczyźnie ruchu bez ograniczeń. Buty u malucha zaczynają być bardzo istotnym elementem garderoby, gdy wykształci już zdolność chodzenia i jego stopa będzie musiała być chroniona.
Bardzo istotne jest, aby obuwie dopasować zarówno na długość, jak i na szerokość stopy.
Stopę należy mierzyć zawsze w obciążeniu, tzn. gdy dziecko stoi na obu nogach bez podporu. Nie powinno mierzyć się stopy na tzw. „patyczek”, ponieważ jest to miara zbierana w odciążeniu, kiedy stopa układa się zupełnie inaczej niż podczas chodu. Pomiaru najprościej dokonać, gdy ustawimy bose stopy dziecka na czystej kartce i wykonamy ich obrys. Należy zwrócić uwagę na to, aby dziecko nie podkurczało palców. Taki zabieg umożliwi nam nie tylko poznać długość i szerokość stóp, ale również dowiedzieć się, czy obie stopy dziecka są tej samej długości. Zdarzają się bowiem niewielkie różnice. W takim wypadku odnośnikiem powinna być dłuższa stopa. Do otrzymanego wyniku, na czubku obrysu (w okolicy palucha i II palca) należy dodać ok. 12 mm (6 mm zapasu na przyrost długości stopy oraz 6 mm luzu na ruch stopy w bucie). Warto zwrócić uwagę, aby pomiarów dokonywać popołudniu. Po całym dniu stopa dziecka potrafi być większa nawet o 4%!
Otrzymany obrys można następnie wyciąć z twardszego papieru i udać się z nim do sklepu. Tak wykonany szablon stopy można wkładać do różnego rodzaju obuwia i skupiać uwagę na jego zachowaniu. Przykładowo: jeśli obrys ciężko jest włożyć do buta, ze względu na jego szerokość, to znaczy, że stopa dziecka również nie będzie czuła się w nim komfortowo. Jeśli mamy taką możliwość, zabierzmy dziecko do sklepu ze sobą i zapytajmy je o zdanie! „Czy butki są wygodne?”, „Czy nigdzie nie cisną?”. Pamiętajmy, aby zawsze zmierzyć obie stopy i oba buty.
Dziecięce stopy rosną bardzo szybko, dlatego istotne jest, aby regularnie sprawdzać, czy buty nie są za małe.
Dłuższe przebywanie w zbyt małych butach może powodować wady rozwojowe stóp i osłabienie mięśni, płaskostopie, a także szponiaste lub młoteczkowate ustawienie palców. Mniej szkodliwe dla dziecka będzie obuwie lekko za duże, niż za małe, które ogranicza ruchomość stopy.
Jak często w takim razie mierzyć stopy dziecka?
- U dzieci w wieku 1-3 lat: co 2 miesiące,
- U dzieci w wieku 3-4 lat: co 4 miesiące,
- U dzieci w wieku 4-6 lat: co 6 miesięcy,
Gdy mowa o wkładkach do butów, to u dzieci, których stopy rozwijają się prawidłowo, powinna być wkładka gładka, bez żadnego profilowania. W przypadku występowania wad stóp, doborem wkładek w powinien zająć się fizjoterapeuta, ortopeda lub podolog.
Pierwsze obuwie dziecka powinno być bardzo elastyczne oraz zginać i skręcać się we wszystkich kierunkach.
Jednak moim zdaniem, dzieci w wieku przedszkolnym jak i wczesnoszkolnym nie powinny nosić miękkich klapek oraz obuwia typu crocs. Mimo, że ich podeszwa jest elastyczna, to materiał, z którego są zrobione odkształca się i może powodować utrwalanie lub nawet pogłębianie wad stóp. W przedszkolu buty tego typu potrafią stanowić niebezpieczeństwo dla dziecka. Maluchowi łatwiej o potkniecie i wykręcenie nogi. Podobne zdanie mam w stosunku do tzw. bucików „pluszowych”- nie usztywnionych w żadnym miejscu. Dziecku o wiele prościej jest się w nich poślizgnąć, czy też uderzyć a także nie zabezpieczają one stopy w należyty sposób. Jest to moja osobista obserwacja zdobyta podczas kilkuletniej pracy w przedszkolu.
Osobiście, jestem ogromnym zwolennikiem samodzielności u dzieci, szczególnie w pracy z dziećmi ze spektrum.
Uważam, że lepiej jest aby dziecko założyło w pełni samodzielnie buty na rzep, niż było wyręczane w ich sznurowaniu. U dzieci, które posiadają umiejętności z zakresu motoryki małej rozwinięte na tyle, aby poradzić sobie ze schematem wiązania sznurówek, możemy rozpocząć jego naukę. Dopiero w momencie, gdy dziecko zaczyna radzić sobie z wiązaniem, możemy zmienić mu obuwie na wiązane. Dla dzieci z nisko rozwiniętą motoryką małą, sam ruch zapięcia/rozpięcia rzepa lub jego przełożenie przez oczko może stanowić duże wyzwanie.
W domu dziecko często chodzi boso, co świetnie działa na rozwój stopy.
W przedszkolu stopa musi być przede wszystkim bezpieczna. Mając świadomość, że nasze dziecko spędzi w danych kapciach przynajmniej kilka godzin w ciągu dnia, poświęćmy trochę uwagi na ich jak najlepsze dopasowanie do stopy. Będzie to miało ogromny wpływ na jej prawidłowy rozwój. Pamiętajmy, że stopa jest fundamentem naszego organizmu. Jeśli fundament będzie słaby, istnieje spora szansa na pojawienie się wad postawy.
Jeśli mają Państwo jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowego rozwoju stóp swoich dzieci, doboru obuwia lub jakiekolwiek obawy dotyczące rozwoju ruchowego, zalecam konsultację fizjoterapeutyczna, która z pewnością pozwoli je rozwiać.
Magdalena Tomaszewska
Fizjoterapeuta
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Źródła: Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci Barbara Zukunft-Huber