W zabawie dziecko ujawnia swoją osobowość i charakter. Różne jej formy pozwalają na urzeczywistnienie dziecięcych pragnień, marzeń i uczuć. Pozwala również rozwijać procesy poznawcze do których zaliczamy: spostrzegawczość, uwaga, myślenie i pamięć. Kształtuje cechy takie jak wytrwałość i twórczość. Główną wartością zabawy jest to, że przedszkolaki wykonują ją dla przyjemności.
Zabawa ma również wartość dydaktyczną, gdyż dzieci w tym okresie uczą się przede wszystkim przez zabawę.
Dzięki zabawie dzieci doskonalą kompetencje takie jak:
- Współdziałanie w grupie,
- Naśladowanie,
- Rozwiązywania problemów,
- Wzbogacenie słownictwa,
- Wcielanie się w różne role społeczne,
- Dostosowanie się do panujących reguł społecznych,
- Nazywanie i rozumienie emocji,
- Radzenia sobie z porażkami.
Istnieją różne formy zabawy, jednakże wśród najczęściej pojawiających się zabaw możemy wyróżnić:
– zabawy konstrukcyjne – polegają na budowaniu, konstruowaniu pewnych przedmiotów np. dom z klocków;
– zabawy tematyczne – polegają na zabawie w odtwarzanie ról. Do jej przebiegu wykorzystywane są zabawki i przedmioty, które mogą zastępować inne przedmioty np. piórnik zastępuje komputer;
– zabawy dydaktyczne – są to zaplanowane działanie przez osobę dorosłą lub starsze dzieci, mają określone reguły i cel;
– zabawy ruchowe – zaspokajają potrzebę ruchu, mogą mieć charakter zaplanowany, bądź spontaniczny wynikający z aktywności dziecka.
Podczas codziennych zajęć w przedszkolu zabawa jest nieodłącznym elementem dnia.
Z uwagi na fakt, że w grupie integracyjnej są dzieci z różnymi zaburzeniami i w różnym wieku m.in. z autyzmem, z niepełnosprawnością intelektualną oraz niepełnosprawnością ruchową, czas zabawy powinien być przemyślany i zaplanowany. Każda aktywność zawiera elementy zabawy, gdyż tak jak wspomniano dzieci uczą się przez zabawę.
Najczęściej pojawiającą się formą zajęć w naszym planie dnia jest zabawa swobodna, ponieważ jest to naturalna forma spędzania czasu przez dzieci.
W tym czasie dzieci dobierają się w grupy, lub bawią się indywidualnie. Każde dziecko preferuje inne zabawy, wiele dzieci lubi układanki i klocki, a także oglądanie książeczek. Dla wielu dzieci atrakcyjne są zabawki dostarczające wrażeń sensorycznych: dzwoniące, grzechoczące i świecące. Można je z powodzeniem wykorzystać, pamiętając jednak o tym, żeby nie obciążać dziecka nadmiarem bodźców. Szukając pomysłu na naukę zabawy, warto uważnie obserwować zachowanie i zainteresowania dzieci. Warto uczyć dziecko zabawy naprzemiennej, gdyż jest to umiejętność potrzebna w wielu grach zespołowych oraz innych sytuacjach społecznych. Rozwijaniu tej umiejętności pomagają proste gry wymagające naprzemiennego udziału – od turlania do siebie piłki po rozmaite gry planszowe lub układanie na zmianę puzzli.
Jako terapeuci zwracamy szczególną uwagę na to, aby zabawa była funkcjonalna.
W takiej zabawie dzieci używają atrakcyjnych przedmiotów (zabawek) w adekwatny sposób np. budują wieżę z klocków, układają puzzle, jeżdżą pociągiem albo karmią lalkę. Jednakże, aby dziecko wiedziało w jaki sposób funkcjonalnie może wykorzystać dany przedmiot niezbędna jest umiejętność naśladowania. Dzieci z autyzmem mają trudność z naturalnym uczeniem się przez naśladowanie. U niektórych naszych uczniów występuje zabawa schematyczna, która odbywa się w oparciu o dobrze znany scenariusz, bądź tymi samymi zabawkami w odosobnieniu. Niezwykle istotne jest zatem rozwijanie umiejętności zabawy. Aby wykorzystać w terapii zabawę, należy obserwować dziecko i bazować na jego aktualnych motywacjach.
Oprócz zabawy swobodnej występuje również zabawa zorganizowana, czyli zaplanowana przez terapeutę.
Rolą prowadzącego jest zorganizowanie odpowiednich warunków i materiałów, aby zabawa spełniała swoją funkcję. W naszej grupie organizujemy różnorodne zajęcia usprawniające motorykę dużą, należą do nich: wideomodelowanie, czyli prezentacja nauczonych zachowań za pomocą nagranego filmu, zabawy ruchowe z muzyką, tor przeszkód, ćwiczenia gimnastyczne i zabawy z chustą Klanzy. Wykorzystujemy również zabawy usprawniające małą motorykę takie jak plastyka (wycinanie, kolorowanie, lepienie z plasteliny, wydzieranie, malowanie farbami), sensoplastyka, zajęcia kulinarne (krojenie, obieranie, mieszanie).
Terapia przez zabawę jest relacją dziecka i terapeuty, który uczy, jak zastąpić niewłaściwe rozwiązywanie problemów w sposób twórczy i bezpieczny dla dziecka.
Jej celem jest stworzenie optymalnych warunków, w których dziecko rozwija się jak najlepiej. Zabawa ma także na celu stymulację motoryki dużej i małej, ćwiczy koordynację wzrokowo-ruchową, a przede wszystkim tworzy doskonałe warunki do rozwoju poznawczego, emocjonalnego, a także komunikacyjnego i społecznego. Należy zadbać o to, aby zabawa była dobrowolna i atrakcyjna dla jej uczestnika. Gdy robimy coś, co sprawia przyjemność chcemy to częściej powtarzać, dzięki czemu trwa to dłużej i mamy więcej sytuacji do ćwiczenia umiejętności, z którymi dziecko ma problem. Im więcej zabawy, tym więcej okazji do nauki.
Patrycja Marecka
Lider Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Dominika Walewska
Terapeuta Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Julia Lewendoska
Terapeuta Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings