W dzisiejszym krótkim artykule chciałabym poruszyć i trochę objaśnić temat napięcia mięśniowego u dzieci. Jest to pojęcie, które często Państwo od nas słyszą, jednak nie każdy może wiedzieć o co dokładnie w tym wszystkich chodzi.
Spieszę z wyjaśnieniem.
Zacznijmy od tego czym w ogóle jest napięcie mięśniowe.
Jest to zdolność kontroli postawy ciała przeciwko sile grawitacji. Mówiąc prościej, dzięki napięciu mięśniowemu jesteśmy w stanie stać, siedzieć i poruszać się w przestrzeni. Prawidłowe napięcie mięśniowe najlepiej definiuje to zdanie: „Napięcie mięśniowe powinno być na tyle wysokie, aby przeciwdziałać sile grawitacji, a równocześnie na tyle niskie, aby pozwolić na płynny, selektywny ruch lub wyizolowaną aktywność”.
To z czym często się spotykamy to pojęcie obniżonego lub wzmożonego napięcia mięśniowego.
Jak to rozumieć?
Obniżone napięcie mięśniowe: możemy powiedzieć, że w całym ciele jakby brakuje siły. Dziecko może być określane jako trochę leniwe, niechętne do ruchu, często szuka podparcia, tak aby jak najmniej się “napracować”. Kiedy dziecko znajduje się na ziemi, woli zrezygnować z zabawy niż przemieścić się po zabawkę gdy jest oddalona. Możemy też zaobserwować dużą “gibkość” czyli zakresy ruchu często wykraczające poza normę. O dzieciach z obniżonym napięciem mięśniowym mówi się “wiotkie”, między innymi dlatego, że ruchy w ich stawach są obszerne i zwykle wykraczają poza zakresy fizjologiczne. To, co przede wszystkim jest osłabione w tym wypadku to mięśnie brzucha (powierzchowne i głębokie) i tułowia. To one w głównym stopniu przeciwstawiają się sile grawitacji i utrzymują naszą postawę.
Jeśli nie mamy siły by utrzymać naszą postawę to jak mamy operować naszymi kończynami?
Tu pojawiają się kompensacje. Kompensacja to zastępowanie czegoś co jest zbyt słabe innymi możliwymi sposobami, aby uzyskać ten sam lub podobny efekt. Przykładowo: dziecko ma słabe mięśnie brzucha. Chce przewrócić się z pleców na brzuch. Skoro mięśnie brzucha nie są w stanie wykonać tego zadania, dziecko szuka innego wyjścia. Odchyla więc głowę mocno do tyłu i pręży tułów. Jeśli dodatkowo uniesie jedną rękę do góry, przewróci się na bok, a następnie zgodnie z siłą grawitacji na brzuch. Cel został osiągnięty, ale dziecko do tej czynności nie użyło w ogóle mięśni brzucha.
Jak to wszystko wpływa na organizm? Przede wszystkim mocno zagrożona jest postawa ciała, gdzie odchylenia mogą powodować wady postawy takie jak skrzywienia kręgosłupa czy koślawienie kolan i stóp.
Innym typem napięcia jest wzmożone napięcie mięśniowe. Co to oznacza?
Przy tym typie napięcia mięśniowego obserwujemy zbyt dużej napięcie obwodowych części ciała czyli między innymi rąk i nóg. Jednak napięcie centralne, czyli napięcie mięśni brzucha i tułowia jest w tym wypadku również obniżone! Czyli w jednym i drugim przypadku mięśnie brzucha i tułowia są osłabione. Czym charakteryzuje się wzmożone napięcie mięśniowe? Dziecko możemy określić jako “sztywne”, zakresy ruchów w stawach nie są płynne, zdarza się, że nie są w pełni osiągane. Takie dzieci bardzo szybko siadają i stają mimo, że ich tułów nie jest na to jeszcze gotowy. Generowane napięcie może powodować restrykcje mięśniowe, które będą ograniczały prawidłowe ruchy dziecka. W tym przypadku również mogą występować kompensacje jak w przypadku obniżonego napięcia mięśniowego.
Czy w takim razie istnieją przypadki dzieci z idealnym napięciem mięśniowym?
Istnieją, ale zdarzają się rzadko. Każdy z nas, ja też, jesteśmy w stanie odnaleźć w sobie cechy pokrewne względem któregoś rodzaju napięcia mięśniowego. Jedna osoba potrafi zrobić szpagat bez przygotowania, inna będzie nad nim pracować latami. To dlatego, że norma jest bardzo szeroka i często nasz organizm jest w stanie poradzić sobie z tym problemem lepiej lub gorzej.
Dla zobrazowania tego tematu dołączam wykres poniżej:
Pamiętajmy więc, jak ważna jest szybka reakcja na pierwsze niepokojące sygnały,
które pojawiają się u naszego dziecka.
Możemy pomóc maluchowi i rozwiać swoje wątpliwości chociażby wizyta kontrolną u fizjoterapeuty dziecięcego.
Magdalena Tomaszewska
Fizjoterapeuta
w Centrum Edukacyjnym Saplings