Celem artykułu jest przedstawienie procesu integracji
dzieci z autyzmem w placówce terapeutycznej.
Integracja nie jest tylko jednostronnym procesem, w którym dzieci niepełnosprawne zostają włączone do grupy dzieci zdrowych, lecz jest to proces obustronny. Każdy od każdego czegoś się uczy. Każdy musi znaleźć swoje miejsce w grupie i poradzić sobie z napotkanymi trudnościami. Integrację realizujemy jako formę współistnienia – wspólnej zabawy, nauki, wychowania i pomocy. Według autorytetów integracja jest to „pełne włączenie osoby niepełnosprawnej w społeczność osób pełnosprawnych”, dzięki czemu dzieci z dysfunkcjami mają możliwość edukacji w środowisku dzieci typowo rozwijających się.
Kryterium rozpoczęcia edukacji na Sali integracyjnej w Centrum Edukacyjnym Saplings.
Aby włączyć dziecko do grupy integracyjnej należy starannie zaplanować ten proces. „Dziecko, które ma być włączone do grupy integracyjnej – powinno podczas terapii indywidualnej i zajęć w małych grupach nabyć umiejętności, które ułatwią mu odnalezienie się w nowej sytuacji”. Do naszej grupy integracyjnej przychodzą dzieci, które wcześniej uczęszczały do grup terapeutycznych w naszym przedszkolu. Na salach terapeutycznych dzieci pracują w małych grupach, najczęściej czteroosobowych, gdzie na jednego terapeutę przypada praca z dwójką dzieci. Niezwykle istotne jest, aby dziecko na sali terapeutycznej zdobyło wystarczające kompetencje, które pozwolą mu odnaleźć się w codziennych interakcjach z rówieśnikami i nauczycielami. Należą do nich:
- umiejętności społeczne: kontakt wzrokowy, umiejętność funkcjonalnej zabawy, naśladowanie, inicjowanie kontaktu z rówieśnikami, podążanie za grupą, umiejętność czekania na swoją kolej;
- samodzielność: umiejętności samoobsługowe;
- komunikacyjne: umiejętność komunikowania swoich potrzeb w sposób akceptowalny społecznie.
W dalszym ciągu skupiamy się na doskonaleniu wymienionych kompetencji oraz pracujemy nad pojawieniem się tych, których do tej pory dziecko nie przejawiało np.:
- doskonalenie wspólnej zabawy;
- praca w większej grupie;
- inicjowanie różnych aktywności;
- komunikowania się w grupie rówieśniczej;
- zwiększenie repertuaru zabaw funkcjonalnych;
- umiejętność proszenia o uwagę i o pomoc;
- nauka komentowania;
- dzielenie się wzmocnieniami;
- rozwój motywacji, a co za tym idzie przejście ze wzmocnień konkretnych na społeczne;
- zwiększenie zainteresowania różnymi aktywnościami,
- nauka empatii,
- umiejętność wspólnej zabawy, dzielenie się zabawkami,
- generalizacja umiejętności radzenia sobie z niedostępnością lub brakiem wzmocnienia.
Podział zajęć i sposób dostosowania ich do indywidualnych potrzeb ucznia.
Metody i formy pracy wykorzystywane w placówkach integracyjnych nie odbiegają od tych, które są powszechnie wykorzystywane w przedszkolach masowych/publicznych. Uzupełniane są tylko o takie, które wspomagają integrowanie się dzieci i takie, które wspomagają rozwój i lepsze poznanie otaczającej rzeczywistości.
Zajęcia w naszym przedszkolu odbywają się zgodnie z podstawą programową. Z uwagi na to, że na naszej sali są dzieci w różnym wieku, niektóre zajęcia podzielone są na grupę dzieci młodszych oraz dzieci starszych. Dostosowujemy materiały do potrzeb i umiejętności naszych przedszkolaków. Dzieci w naszej sali komunikują się za pomocą mowy oraz komunikacji alternatywnej PECS korzystając z książek komunikacyjnych oraz z tabletów z fukcją komunikacyjną.
W każdym miesiącu w oparciu o podstawę programową tworzymy planowanie komunikacji. Dzięki temu proces komunikacji szczególnie w trakcie zajęć jest starannie przygotowany. Ułatwia nam to również tworzenie obrazków do komunikacji oraz w przypadku dzieci korzystających z tabletów o wgranie obrazków lub robienie zdjęć.
Czas wolny dzieci to w dalszym ciągu intensywna praca terapeutyczna. Duży nacisk kładziemy na umiejętność zabawy samodzielnej oraz zabawy w grupie. Organizujemy tak czas wolny, by dzieci miały okazję współpracować z rówieśnikami, rozwijać swoje pasje i zainteresowania oraz rozwijać umiejętności komunikacyjne. Pracujemy również nad umiejętnościami funkcjonalnej i urozmaiconej zabawy.
Angażujemy dzieci w wiele czynności funkcjonalnych. Uczymy czynności niezbędnych do osiągnięcia samodzielności. Każde dziecko raz w tygodniu pełni funkcję dyżurnego, dostosowujemy czynności funkcjonalne i sposób ich wykonania do wieku i umiejętności dzieci. Uczniowie w naszym przedszkolu nakrywają do stołu, sprzątają po posiłku, podlewają kwiaty, pomagają w przygotowaniu pomocy do zajęć, dokarmiają ptaki, robią zakupy. Umiejętności funkcjonalnych uczymy zawsze w rzeczywistych sytuacjach i wykorzystujemy tylko rzeczywiste materiały.
Bardzo często organizujemy wyjścia funkcjonalne. Chodzimy na targ kupić owoce, wychodzimy do kawiarni, restauracji, sklepów, kina, teatrów. Organizujemy również wiele zajęć funkcjonalnych takich jak zajęcia kulinarne, plastyczne, teatralne, gimnastyczne i logopedyczne.
W trakcie tych wszystkich wydarzeń wykorzystujemy pomoce, które ułatwią dzieciom z autyzmem uczestnictwo w zaplanowanych aktywnościach np. mini plan aktywności, tabliczka teraz / potem, tabliczka „czekaj”, tabliczka żetonowa, znak niedostępności oraz polecenia obrazkowe.
Patrycja Marecka
Lider Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Dominika Walewska
Terapeuta Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Julia Lewendoska
Terapeuta Grupy Integracyjnej
w Centrum Edukacyjnym Saplings
Bibliografia:
-„Dziecko z autyzmem w grupie dzieci pełnosprawnych„. Beata Ignaczewska, Małgorzata Okoniewska
-„Dziecko z autyzmem i jego integracja: specjaliści o tym, jak to powinno przebiegać„. Agnieszka Buszka